Οι ανασκαφές στο Ιδαίο Αντρο

Η σημασία που είχε το Ιδαίο Αντρο σαν κέντρο λατρείας στην αρχαιότητα ήταν άγνωστη μέχρι το 1884 όταν τυχαία η κατσούνα (μπαστούνι) ενός ανωγειανού βοσκού του Γεωργίου Πασπαράκη ή Μουσά ξέσκαψε τα πρώτα ευρήματα.

Οι πρώτες ανασκαφές στο σπήλαιο

Το τυχαίο αυτό γεγονός τράβηξε το ενδιαφέρον διάφορων συλλεκτών αλλά κυρίως του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ηρακλείου, που με πρόεδρο τον μετέπειτα διευθυντή-ιδρυτή του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου Ιωσήφ Χατζηδάκη οργάνωσε την πρώτη ανασκαφή στο Ιδαίο Αντρο το καλοκαίρι του 1885 με επικεφαλής τον ιταλό αρχαιολόγο Φεντερίκο Άλμπερ – Federico Halbherr, τον αρχαιολόγο που έχει συνδέσει το όνομα του με την ανασκαφή στη Γόρτυνα.

Από την πρώτη αυτή ανασκαφή στο Ιδαίο ήρθαν στο φως μεταξύ άλλων σπουδαία δείγματα μεταλλοτεχνίας των Γεωμετρικών χρόνων και χάλκινες αναθηματικές ασπίδες (τέλος 8ου-7ου π.Χ.) με εγχάρακτες και σφυρήλατες παραστάσεις, από τα εκλεκτότερα έργα τέχνης του αρχαίου κόσμου. Σε μία από αυτές τις ασπίδες απεικονίζεται στο κέντρο ο Δίας να περιβάλλεται από Κουρήτες που κρατούν τύμπανα ως άμεση παραπομπή στο μύθο για την ανατροφή του.

ασπίδα με κουρητες απο ιδαιο αντρο — ασπίδα από το Ιδαίο Αντρο με τους Κουρήτες γύρω από το Δία

Επόμενες ανασκαφές στο Ιδαίο, αν και σε μικρή κλίμακα, έγιναν το 1917 από το Στ. Ξανθουδίδη και το 1956 από το Σπ. Μαρινάτο.

Οι ανασκαφές του Σακελλαράκη στο Ιδαίο Αντρο

Όμως ο κύκλος δεν είχε κλείσει έτσι το 1982 ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντής τότε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου Γιάννης Σακελλαράκης ξεκινάει μία συστηματική ανασκαφή στο Ιδαίο. Με τη συνδρομή της Αρχαιολογικής Εταιρίας και του Δήμου Ανωγείων συγκροτείται ένα επιτελείο από επιστήμονες – μελετητές και ντόπιους ιδιαίτερα φιλότιμους εργάτες που για 4 χρόνια έφεραν στο φως αξιόλογα ευρήματα που κατάφεραν να αποκαλύψουν μια καλύτερη εικόνα για το παρελθόν του Ιδαίου Αντρου.

Ο αρχαιολόγος Γιάννης Σακελλαράκης με την ομάδα του μπροστά από το Ιδαίο Αντρο στην ανασκαφή του 1983 — Ο αρχαιολόγος Γιάννης Σακελλαράκης με την ομάδα του μπροστά στο Ιδαίο Αντρο το 1983

Το 1986 σταμάτησε η ανασκαφή στο Ιδαίο Αντρο χωρίς να έχει ολοκληρωθεί πλήρως, παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές αρχαιολόγων. Ο ανασκαφέας Γιάννης Σακελλαράκης, υποστηρίζει ότι για να συνεχιστεί η ανασκαφή στο Ιδαίο πρέπει να μελετηθούν σε βάθος τα μέχρι σήμερα ευρήματα.

Τα ευρήματα στο Ιδαίο Αντρο

Λατρεία στο ιερό στο Ιδαίο Αντρο φαίνεται ότι υπήρχε από το τέλος της 4ης χιλιετίας, στην Ύστερη Νεολιθική Εποχή, ενώ συνεχίζεται μέχρι και τα Ρωμαϊκά Χρόνια, όπου ήταν και η τελευταία ακμή του. Η συνολική έκταση του σπηλαίου στο Ιδαίο φτάνει τα 800 τμ. και ξεχωρίζουν τέσσερεις χώροι (Βόρειος, Νότιος, Μυχός βόρεια της εισόδου και Κεντρικός).

χάλκινη απσίδα από το ιδαίο άντρο — χάλκινη ασπίδα που βρέθηκε στο Ιδαίο Αντρο

Στη διάρκεια της ανασκαφής στο Ιδαίο βρέθηκαν πολλά ελεφαντοστέινα αναθήματα μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας. Το ελεφαντόδοντο σαν πρώτη ύλη έχει καταγωγή από τη βόρεια Συρία, γεγονός που αποδεικνύει τις εμπορικές σχέσεις της Κρήτης με άλλους σπουδαίους πολιτισμούς της εποχής όπως η Συρία και η Αίγυπτος ήδη από τη 2η χιλιετία π.Χ.

Στο Ιδαίο βρέθηκε επίσης ένας τεράστιος αριθμός από σπασμένα πήλινα λυχνάρια καθώς επίσης πάρα πολλά αφιερώματα με προσεγμένη κατασκευή από πολύτιμες πρώτες ύλες. Αυτό υποδηλώνει ένα ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό προσκυνητών και συνεπώς τη σπουδαιότητα του ιερού.

Τα ευρήματα του Ιδαίου της μινωικής εποχής, ιδιαίτερα αυτά μεταξύ 2000-1700 π.Χ., είναι εξαιρετικά δείγματα ενός εκλεπτυσμένου πολιτισμού, του πρώτου ανεπτυγμένου στον ευρωπαϊκό χώρο, του Μινωικού. Εκφράζουν μια φυσιοκρατική αντίληψη, που πηγάζει από το σεβασμό που είχαν οι Μινωίτες για τη φύση.