Αστερούσια Ορη στη Νότια Κρήτη

Πληροφορίες και Δραστηριότητες στα Αστερούσια Ορη

Αστερούσια Ορη ονομάζουμε την οροσειρά που βρίσκεται παράλληλα με τη νότια ακτή του Νομού Ηρακλείου και δημιουργεί ένα φυσικό τείχος ανάμεσα στην ακτή και την πεδιάδα της Μεσαράς. Τα Αστερούσια Ορη εκτείνονται από το Μαριδάκι ανατολικά από τον Πύργο και το Χάρακα μέχρι τα Μάταλα προς τα δυτικά.

Τα Αστερούσια Ορη, που η ψηλότερη κορυφή τους είναι το Ορος Κόφινας (1231 μέτρα), πήραν το όνομα τους από τον τοπικό βασιλιά Αστερίωνα, που παντρεύτηκε την Πριγκίπισσα Ευρώπη με εντολή του εραστή της Δία. Περίεργα τα έθιμα των αρχαίων ημών προγόνων, αν αναλογιστούμε ότι ο Δίας μεταμορφώθηκε σε ταύρο για να κλέψει την Ευρώπη από το σπίτι της στη Φοινίκη της Ασίας. Την έφερε στην Κρήτη και ζευγάρωσε μαζί της κάτω από τον πλάτανο στη Γόρτυνα. Τρία παιδιά ήταν ο καρπός του έρωτα του Δία και της Ευρώπης: ο Μίνως, ο Σαρπηδών και ο Ραδάμανθυς.

Ο Μίνως έγινε βασιλιάς στην Κνωσό, ο Σαρπηδών στα Μάλια και ο Ραδάμανθυς στην Φαιστό. Μόλις όμως ο Δίας πέτυχε το σκοπό του και έλυσε το διοικητικό-θρησκευτικό πρόβλημα της Κρήτης, έδωσε τα παπούτσια στην Ευρώπη και την έβαλε να παντρευτεί τον βασιλιά Αστερίωνα. Τι να πει κανείς… Θεός ήταν ο Δίας, κάτι παραπάνω θα ήξερε από μας τους θνητούς. Ασε που η Ηρα μπορεί να ανεχόταν τους έρωτες του Δία, αλλά δεν θα έχανε με τίποτα τη θέση της μοναδικής συζύγου.

Το κλίμα στα Αστερούσια

Ζέστη και ξηρασία χαρακτηρίζουν το κλίμα στα Αστερούσια Ορη. Ειδικά το καλοκαίρι οι βροχές είναι ανύπαρκτες. Συνήθως βροχές έχουμε τους χειμερινούς μήνες και η συνολική βροχόπτωση δεν ξεπερνά τα 600 – 800 χιλιοστά. Το χειμώνα αρχίζουν να τρέχουν ξανά οι χείμαρροι και οι μικροί καταρράκτες στις απόκρημνες πλαγιές και βγαίνει λιγοστό χορτάρι σε κάποια σημεία.

Το χιόνι είναι εξαιρετικά σπάνιο, αλλά δεν αποκλείεται να φανεί κάποιες χρονιές με πολύ βαρύ χειμώνα, και αυτό για λίγες μέρες.

Ειδικά στα παράλια κάτω από τα Αστερούσια, οι θερμοκρασίες διατηρούνται ψηλές όλο το χρόνο, γι αυτό και σε μέρη όπως ο Λέντας και οι Καλοί Λιμένες θα ακούσετε ότι τα χελιδόνια δεν μεταναστεύουν προς το νότο το χειμώνα.

Το καλοκαίρι εδώ φυσούν δυνατοί βόρειοι άνεμοι, που βοηθούν ώστε να μη φτάσουν οι θερμοκρασίες σε επίπεδα Σαχάρας, ενώ το χειμώνα έρχονται οι ζεστοί νοτιάδες από την Αφρική και κρατάνε τη θερμοκρασία σε ψηλά για την εποχή επίπεδα.

Τουρισμός στα Αστερούσια Ορη

Ο τουρισμός στα Αστερούσια Ορη είναι ακόμα στα πρώτα του βήματα. Όπως και σε ολόκληρη την Ελλάδα γίνεται χωρίς σοβαρό στρατηγικό σχεδιασμό και στηρίζεται καθαρά στις ιδιωτικές πρωτοβουλίες, δηλαδή σε όσους αποφασίσουν να φτιάξουν μερικά διαμερίσματα ή μια ταβέρνα.

Πολλοί από αυτούς τους μικρο-επιχειρηματίες κάνουν θαυμάσια τη δουλειά τους, όχι γιατί κάποιος (το ανύπαρκτο κράτος) τους εκπαίδευσε σωστά ή έλεγξε ότι έχουν τις απαραίτητες γνώσεις, αλλά γιατί είναι άνθρωποι φιλόξενοι και φιλότιμοι που φροντίζουν να προσφέρουν ότι καλύτερο μπορούν στον επισκέπτη.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η απουσία ρυμοτομικού σχεδίου σε όλους τους οικισμούς στα νότια παράλια, με αποτέλεσμα την άναρχη δόμηση που υποβαθμίζει την ομορφιά του φυσικού τοπίου.

Πάνω στα Αστερούσια Ορη δεν υπάρχει τίποτα για τον επισκέπτη – τουρίστα, εκτός από μια καινούρια τουριστική μονάδα στα Καπετανιανά και μικρά καφενεία στα λιγοστά χωριά που βρίσκονται σκαρφαλωμένα στις πλαγιές των βουνών.

Στα παράλια όμως υπάρχουν ενοικιαζόμενα διαμερίσματα και ταβέρνες στον Λέντα, στον Δισκό και στη Λούτρα. Ταβέρνες θα βρείτε επίσης στους Καλούς Λιμένες και στα Πλατειά Περάματα.

Ο Λέντας και η ακτή μέχρι τη Λούτρα στο βάθος

Δραστηριότητες στα Αστερούσια Ορη

Οι δραστηριότητες που μπορείτε να απολαύσετε στα Αστερούσια είναι πολλές, αλλά τις περισσότερες θα τις οργανώσετε μόνοι σας

Πεζοπορία. Μπορείτε να περπατήσετε στο Ορος Κεφάλι (400 μέτρα), στο φαράγγι του Μάρτσαλου ή στο Αγιοφάραγγο (και τα τρία βρίσκονται νότια από τη Μονή Οδηγήτριας και το χωριό Σίβας), να ανεβείτε στο χαμηλό βουνό του Λέντα που μοιάζει με λιοντάρι ξαπλωμένο στη θάλασσα, στο φαράγγι του Τράφουλα (Τράχουλα) ή στο φαράγγι της Τρυπητής λίγο ανατολικότερα (αυτό περνιέται και με το αυτοκίνητο).

Μπορείτε επίσης να ανεβείτε στον Κόφινα, να περπατήσετε στην περιοχή γύρω από τη Μονή Κουδουμά (Αββακόσπηλιο, σπήλαιο Αγίου Αντωνίου, παραλία Ελυγιά, οικισμός Αγίου Ιωάννη) ή να επισκεφτείτε την παραλία του Αγίου Αντωνίου και το φοινικόδασος δυτικά από το Μαριδάκι και τον Τσούτσουρο.

Να κάνετε αναρρίχηση στο Αγιοφάραγγο με την παρέα σας ή με τη βοήθεια του Gunar στα Καπετανιανά.

Να κάνετε καταδύσεις ανατολικά από το Λέντα. Στην περιοχή Τσίγγουνας υπάρχει εκπαιδευτής καταδύσεων.

Να απολαύσετε την ομορφιά του βυθού με τη μάσκα σας.

Να κάνετε ψαροντούφεκο ή να ψαρέψετε από τα βράχια της ακτής και να συναγωνιστείτε με τους φίλους σας ποιος θα πιάσει το μικρότερο ψάρι (τα μεγάλα έχουν εξαφανιστεί εδώ και καιρό).

Να επισκεφτείτε τα μοναστήρια στην περιοχή, δηλαδή τη Μονή Οδηγήτριας, τη Μονή Απεζανών και τη Μονή Κουδουμά

Σε όλα τα Αστερούσια υπάρχουν πολλές σπηλιές, και κάποιες από αυτές έχουν μετατραπεί σε ξωκλήσια. Ειδικά στο Λέντα σε σπήλαιο πάνω από το χωριό πέρασε αρκετούς μήνες ο διάσημος Κρητικός συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης, ενώ στους Καλούς Λιμένες βρήκε καταφύγιο σε ένα μικρό σπήλαιο ο Απόστολος Παύλος όταν ναυάγησε το καράβι που τον μετέφερε στη Ρώμη για να δικαστεί.

Να οδηγήσετε στους πολλούς χωματόδρομους που διατρέχουν τα Αστερούσια Ορη, ειδικά στις πιο ψηλές περιοχές. Καλό θα είναι να έχετε το κατάλληλο αυτοκίνητο και ένα καλό χάρτη, αν και οι περισσότεροι χωματόδρομοι δεν θα είναι σημειωμένοι. Επίσης πολύ χρήσιμο εργαλείο είναι το Google Earth με τις δορυφορικές φωτογραφίες του.

Ανθρώπινη παρουσία στα Αστερούσια

Τα Αστερούσια με το τραχύ ανάγλυφο και το άγονο έδαφος δεν ευνοεί τις ανθρώπινες δραστηριότητες και μετακινήσεις, οπότε είναι από τις πιο αραιοκατοικημένες περιοχές στην Κρήτη. Καθόλου περίεργο αν αναλογιστεί κανείς ότι λίγο πιο πέρα βρίσκεται ο εύφορος κάμπος της Μεσαράς που προσφέρεται πολύ περισσότερο για κατοίκηση.

Μονάχα οι κτηνοτρόφοι είχαν λόγο να προτιμήσουν τα Αστερούσια, όπως γίνεται ακόμα και σήμερα. Ωστόσο ο αριθμός των αιγοπροβάτων σήμερα είναι υπερβολικός και σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να τα συντηρήσει η λιγοστή τροφή που προσφέρει το βουνό.

Ωστόσο παρά τις αντίξοες συνθήκες τα Αστερούσια είχαν κατοικηθεί από την Νεολιθική εποχή, όπως μαρτυρούν ευρήματα από σπήλαιο στο χωριό Μιαμού στο δρόμο για το Λέντα.

Στο Λέντα με το χωνευτικό νερό υπήρχε διάσημο Ασκληπιείο, όπου προσέρχονταν ασθενείς από ολόκληρη την Κρήτη αναζητώντας θεραπεία στον αρχαίο Λεβήν, όπως ονομαζόταν ο Λέντας παλιά.

Γνωρίζουμε επίσης ότι στον Κόφινα υπήρχε ιερό κορυφής στα χρόνια των Μινωιτών. Συστηματικές ανασκαφές έχουν γίνει σε ελάχιστα σημεία στα Αστερούσια, και είναι σίγουρο ότι το μέλλον μας επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις και ανακαλύψεις.

Τα Αστερούσια Ορη δεν σταμάτησαν ποτέ να κατοικούνται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Αυτό που έχει αλλάξει είναι ότι σήμερα αναπτύσσονται περισσότερο οι παραλιακοί οικισμοί, λόγω του τουρισμού.

Τα ορεινά χωριά ωστόσο παραμένουν και σε κάποια από αυτά έχουμε δείγματα ανάπτυξης, όπως τα Καπετανιανά με την πανοραμική θέα προς το Λιβυκό Πέλαγος, και η Εθιά όπου πολλά από τα παλιά σπίτια του χωριού αναστηλώθηκαν και προσφέρουν ένα αξιοθαύμαστο παράδειγμα διατήρησης της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της Κρήτης.

Τα Αστερούσια Ορη χθες και σήμερα

Τα Αστερούσια Ορη έχουν μεγάλη σημασία για την Κρήτη, τόσο στο παρελθόν, όσο και σήμερα. Παλιότερα ήταν το φυσικό τείχος που προστάτευε την πεδιάδα της Μεσαράς από τους πειρατές και τους άλλους εχθρούς. Οι Κρητικοί από τα παρατηρητήρια στις κορυφές των Αστερούσιων είχαν την ευκαιρία να εντοπίσουν τα εχθρικά καράβια πολύ πριν φτάσουν στην ακτή και με φωτεινά σήματα ή σήματα καπνού να ειδοποιήσουν όλους τους οικισμούς στην περιοχή, οπότε μπορούσαν να οργανώσουν την άμυνα τους έγκαιρα. Αυτό το είχαν καταλάβει και οι Γερμανοί, που στον 2ο παγκόσμιο πόλεμο έστησαν παρατηρητήριο στο Ορος Κεφάλι στο Ακρωτήριο Λίθινο, απ’ όπου επιτηρούσαν το Λιβυκό Πέλαγος και τον Κόλπο της Μεσαράς.

Οσο για τους πειρατές, δύσκολα θα επιχειρούσαν να ανέβουν τις απότομες πλαγιές των Αστερούσιων για να φτάσουν στην καλά κρυμμένη Μεσαρά και τα χωριά της. Η πορεία ήταν δύσκολη και θα είχαν μεγάλες απώλειες σε ενέδρες που θα έστηναν οι κάτοικοι της Κρήτης, που φυσικά γνώριζαν την περιοχή τους καλύτερα από οποιονδήποτε ξένο.
Εξάλλου οι πειρατικές επιδρομές στηρίζονταν στον αιφνιδιασμό και στη γρήγορη επίθεση, πριν προλάβουν οι κάτοικοι να οργανώσουν την άμυνα τους, άρα μια οργανωμένη εισβολή στην Κρήτη δεν ταίριαζε με την τακτική τους.

Αστερούσια Ορη, το Αγιο Ορος της Κρήτης

Τα Αστερούσια Ορη με τις απόκρημνες πλαγιές που κρύβουν μέσα τους πολλά φαράγγια και σπηλιές έγιναν ο παράδεισος των ερημιτών και των ασκητών από τα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού στην Κρήτη, σε βαθμό που να ονομαστούν το «Αγιο Ορος της Κρήτης», σε αντιστοιχία με το μεγάλο μοναστικό κέντρο στην Χαλκιδική στη Βόρεια Ελλάδα.

Η φήμη των ασκητών αυτών έφτανε ακόμα και εκτός Ελλάδας, όπως στο Ορος Σινά και σε άλλα ασκητικά κέντρα στην Ανατολή.

Αναφέρεται ότι ο Αγιος Γρηγόριος ο Σιναίτης διδάχτηκε εδώ τη νοερή προσευχή από τον ερημίτη Αρσένιο στο Αγιοφάραγγο, ενώ στη συνέχεια τη δίδαξε αυτός στους μοναχούς στο Αγιο Ορος.

Οι ερημίτες ζούσαν στα πολυάριθμα σπήλαια των Αστερούσιων μια σκληρή ζωή, στερούμενοι από κάθε υλικό αγαθό. Η φτωχική ζωή τους και η μη συμμετοχή τους σε οικονομικές δραστηριότητες, έκανε τους κατακτητές Ενετούς και Τούρκους να τους αφήσουν στην ησυχία τους, αφού δεν υπήρχαν φόροι να εισπράξουν.

Ετσι οι ερημίτες συνέχισαν να λατρεύουν τον Θεό στα πιο δύσβατα σημεία στα Αστερούσια Ορη μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.

Το περιβάλλον και η φύση

Σήμερα τα Αστερούσια Ορη εξακολουθούν να συνεισφέρουν στην οικονομία της Κρήτης με την κτηνοτροφία, την μελισσοκομία και τον τουρισμό που αναπτύσσεται στα νότια παράλια.

Αναφέρεται ότι 80.000 αιγοπρόβατα ζουν στις πλαγιές των Αστερούσιων, ένα εντυπωσιακό νούμερο αν αναλογιστεί κανείς το πόσο άγονες είναι οι πλαγιές αυτές. Πέτρες, βράχια και λιγοστό χώμα όπου φυτρώνουν ανθεκτικοί θάμνοι και ελάχιστα δέντρα, είναι το τοπίο στα Αστερούσια, που υποφέρουν από την ερημοποίηση πολύ περισσότερο από άλλες περιοχές στην Κρήτη.

Ωστόσο αυτό το βασίλειο της σκόνης και της πέτρας που πυρακτώνεται από τον καυτό ήλιο του καλοκαιριού, καταφέρνει να δώσει καταφύγιο σε μεγάλα αρπακτικά πουλιά, όπως στη σκάρα (όρνιο), στους ελάχιστους γυπαετούς που έχουν απομείνει, στα γεράκια και σε 200 ακόμα είδη πτηνών, από τα οποία τα 112 είναι αποδημητικά και τα βρίσκουμε στην περιοχή την άνοιξη, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο.

Οσο για τα φυτά, στα Αστερούσια συναντάμε κυρίως φρύγανα και ποώδη φυτά που αντέχουν στο φτωχό χώμα, την ζέστη και την παρατεταμένη ξηρασία.

Τα δέντρα είναι λίγα κι αυτά μόνο σε περιοχές όπου δεν υπάρχει υπερβόσκηση. Συνηθισμένα δέντρα είναι το πεύκο, το κυπαρίσσι, η χαρουπιά και η αγριελιά. Ετσι έχουμε το πευκοδάσος με την τραχεία πεύκη στη νότια πλαγιά του Κόφινα, ενώ στον Αγιο Αντώνιο κοντά στο Μαριδάκι και τον Τσούτσουρο υπάρχει μικρό φοινικόδασος από φοίνικες του Θεόφραστου.

Συστάδες με φοίνικες υπάρχουν και σε άλλα σημεία στα Αστερούσια, όπως στο φαράγγι του Μάρτσαλου, νότια από τη Μονή Οδηγήτριας.

μικρό φοινικόδασος στον Αγιο Αντώνιο

Στα Αστερούσια φυτρώνουν 22 ενδημικά είδη φυτών και φυσικά βρίσκουν καταφύγιο και τροφή πολλά μικρά ζώα (λαγός, ζουρίδα, άρκαλος, σκαντζόχοιρος), ερπετά και έντομα. Εχουμε ακόμα εννιά είδη Κρητικών σαλιγκαριών, από τα οποία το Albinaria terebra ζει μόνο στα Αστερούσια Ορη.

Οσο για τα παράλια, οι θαλασσινές σπηλιές στις δυσπρόσιτες ακτές προσφέρουν καταφύγιο σε θαλάσσιες φώκιες Μοναχούς (Monachus – Monachus).

Στη θάλασσα γύρω από τα Αστερούσια υπάρχουν λιβάδια ποσειδωνίας (Posidonia Oceanica), που προστατεύονται από τους νόμους της Ευρωπαϊκής Ενωσης, γιατί όπου υπάρχει ποσειδωνία, αφενός είναι δείγμα καθαρότητας και υγείας της θάλασσας, αφετέρου γιατί είναι απαραίτητη για την επιβίωση πολλών θαλάσσιων οργανισμών.

Επιπλέον τα μεγάλα βάθη στο Λιβυκό Πέλαγος, τη νότια θάλασσα της Κρήτης, ευνοούν την ανάπτυξη της θαλασσινής ζωής, και δημιουργούν κατάλληλο περιβάλλον για πολλά ψάρια και θαλασσινά ζώα. Δυστυχώς όμως η υπεραλίευση και οι καταστροφικοί τρόποι ψαρέματος (τράτες, δυναμίτης) έχουν περιορίσει την απόδοση του ψαρέματος.

• Διασχίζοντας τα Αστερούσια, πως μια διαδρομή με το αυτοκίνητο πάνω στα Αστερούσια μπορεί να είναι μια πολύ ιδιαίτερη εμπειρία
• Κόφινας, η ψηλότερη κορυφή στα Αστερούσια Ορη, τα μήλα του Κόφινα και η ανάβαση στην κορυφή του

© explorecrete.com Με επιφύλαξη κάθε νόμιμου δικαιώματος. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή η αντιγραφή χωρίς άδεια