Λιοντάρια, η Κρήνη Μοροζίνι

Λιοντάρια, η πλατεία με την Κρήνη Μοροζίνι

Τα Λιοντάρια στο Ηράκλειο είναι η πλατεία με την Κρήνη Μοροζίνι, το περίτεχνο ενετικό συντριβάνι με τα 4 λιοντάρια, που από το στόμα τους αναβλύζει νερό. Η Κρήνη Μοροζίνι βρίσκεται στην Πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου στο κέντρο του Ηρακλείου, αλλά για τους Ηρακλειώτες η ονομασία αυτή είναι άγνωστη και συνήθως αναφέρονται σε αυτή σαν την Πλατεία Λιονταριών ή για συντομία Λιοντάρια.

Η κρήνη με τα λιοντάρια είναι ένα από τα σπουδαιότερα μνημεία που κληροδότησαν οι Ενετοί στο Ηράκλειο. Οταν κατασκευάστηκε πρόσφερε λύση στο πρόβλημα ύδρευσης της πόλης, και αναφέρεται ότι τροφοδοτούσε τους πολίτες με 1.000 βαρέλια νερό ημερησίως.

Η Πλατεία Λιονταριών

Ολοι όσοι μεγάλωσαν στο Ηράκλειο έμαθαν ότι η πλατεία με την κρήνη Μοροζίνι είναι η Πλατεία Λιονταριών. Ωστόσο οι δημοτικοί μας άρχοντες, για να μας κάνουν τη ζωή δύσκολη, αποφάσισαν ότι πρέπει να λέγεται Πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου, τιμώντας τον κρητικής καταγωγής πολιτικό, πρωτεργάτη στον αγώνα για την Ενωση της Κρήτης με την Ελλάδα και πρωθυπουργό της Ελλάδας.

Η Πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου (Πλατεία Λιονταριών) είναι από το πιο ζωντανό σημείο του Ηρακλείου, που δεν ησυχάζει ποτέ, ξετυλίγοντας τα διάφορα πρόσωπα της στη διάρκεια του εικοσιτετραώρου, 365 μέρες το χρόνο. Εδώ θα έρθουν ξημερώματα όσοι φτάνουν στο Ηράκλειο με το πλοίο της γραμμής για μια μπουγάτσα, περιμένοντας μέχρι να ξυπνήσει η πόλη. Αργότερα στη διάρκεια της μέρας, χιλιάδες περαστικοί και τουρίστες θα διασχίσουν την πλατεία, θα χαζέψουν το συντριβάνι, θα ψωνίσουν στα μαγαζιά της, θα καθίσουν σε μια καφετέρια, θα φάνε κάτι γρήγορο, θα επισκεφτούν μια έκθεση στην Βασιλική του Αγίου Μάρκου.

Οταν πέσει η νύχτα, στην Πλατεία Λιονταριών θα δώσουν τα ραντεβού τους οι νεαρές παρέες για να ξεκινήσουν την διασκέδαση τους στο Ηράκλειο. Στα σουβλατζίδικα της πλατείας και τα άλλα μαγαζιά με το πρόχειρο φαγητό, οι ίδιες παρέες θα καταλήξουν μετά τα μεσάνυχτα για να ηρεμήσουν τα ταλαιπωρημένα από το αλκοόλ στομάχια τρώγοντας κάτι στα όρθια. Χειμώνα και καλοκαίρι, με ζέστη ή με κρύο, η κίνηση δεν διακόπτεται ποτέ στην Πλατεία Ελευθερίας.

Ιστορικές πληροφορίες που σώζονται μέχρι σήμερα αναφέρουν ότι την εποχή της αραβικής κατάκτησης (9ος-10ος μ.Χ.) στην πλατεία διεξαγόταν το μεγαλύτερο σκλαβοπάζαρο της Ανατολικής Μεσογείου.

Στην βυζαντινή περίοδο (10ος-13ος) η Πλατεία Λιονταριών φιλοξενούσε την κατοικία του βυζαντινού διοικητή του Ηρακλείου.

Επί Ενετοκρατίας (13ος-17ος) εδώ κτίστηκε το Παλάτι του Ενετού Δούκα (Palazzo Ducale), όπου ο δούκας αποφάσιζε για την τύχη του Ηρακλείου και των ανθρώπων του μαζί με τους δύο συμβούλους του (consilierii). Το δουκικό παλάτι ήταν πολυώροφο με βεράντες και θολωτούς χώρους που ενοικιάζονταν σαν καταστήματα στο ισόγειο. Βρισκόταν στο βόρειο τμήμα της πλατείας Λιονταριών, εκεί που σήμερα είναι τα σουβλατζίδικα, ενώ καταλάμβανε ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο.

Απέναντι από το δουκικό παλάτι ήταν οι σιταποθήκες παράλληλα με το αραβο-βυζαντινό τείχος, που συνέχιζε από την οδό Δαιδάλου, αγκάλιαζε την Πλατεία Λιονταριών από την νότια πλευρά της και συνέχιζε κατά μήκος της οδού Χάνδακος μέχρι τη θάλασσα.

Οι σιταποθήκες του Ηρακλείου ήταν ένα μακρόστενο, τριώροφο κτίριο με θολωτούς χώρους στο ισόγειο. Στο χώρο της πλατείας μπροστά από τις σιταποθήκες διεξαγόταν το παζάρι δημητριακών, γι’ αυτό και η Πλατεία Λιονταριών επί ενετοκρατίας είχε το όνομα Piazza delle Biande, η Πλατεία των Δημητριακών. Η πλατεία των Δημητριακών στο κέντρο της πόλης αποτελούσε τη σπουδαιότερη πλατεία του Ηρακλείου και θεωρείται ότι είχε διαμορφωθεί με πρότυπο την πλατεία του Αγίου Μάρκου στη Βενετία.

Μετά την κατάληψη του νησιού από τους Τούρκους στο δουκικό παλάτι εγκαταστάθηκε ο βεζίρης με τη συνοδεία του. Το 1856 ισχυρός σεισμός ισοπέδωσε μεγάλο μέρος του Ηρακλείου και ανάμεσα στα άλλα μνημεία που χάθηκαν ήταν η πύλη Βολτόνε, η κύρια πύλη που χρησίμευε για την επικοινωνία της παλιάς πόλης με τους βούργους (συνοικίες έξω από τα τείχη) και τα χωριά. Η πύλη Βολτόνε βρίσκονταν δίπλα στην Πλατεία Λιονταριών, στη διασταύρωση Μεϊντάνι.

Η κρήνη Μοροζίνι

Η Κρήνη Μοροζίνι, το περίφημο συντριβάνι με τα λιοντάρια, κατασκευάστηκε στο Ηράκλειο από τον γενικό προβλεπτή Φραγκίσκο Μοροζίνι και τους μηχανικούς Zorzi Corner, Raffaello Monnani και Francesco Basilicata. Ο λόγος που κατασκευάστηκε η κρήνη δεν ήταν αισθητικός, αλλά έγινε για να φέρει άφθονο, πόσιμο νερό στο διψασμένο Ηράκλειο. Το Ηράκλειο δεν είχε πηγές νερού και οι κάτοικοι του χρησιμοποιούσαν πηγάδια και δεξαμενές που αποθήκευαν το νερό της βροχής. Χάρη όμως στον Μοροζίνι, το νερό από το βουνό Γιούχτας στις Αρχάνες έφθασε στο Ηράκλειο με αγωγό μήκους 15 χιλιομέτρων. Το έργο χρειάστηκε 14 μήνες για να ολοκληρωθεί και εγκαινιάστηκε στις 25 Απριλίου 1628, ημέρα γιορτής του Αγ. Μάρκου, προστάτη της Βενετίας.

Η δεξαμενή του συντριβανιού βρίσκεται πάνω σε κυκλικό κρηπίδωμα και αποτελείται από οκτώ λοβούς, σχήμα το οποίο διευκόλυνε περισσότερους ανθρώπους να γεμίζουν τα σταμνιά τους ταυτόχρονα. Σε κάθε λοβό μπορούσαν να βουτήξουν τα δοχεία τους περίπου πέντε άνθρωποι.

Οι λοβοί του συντριβανιού εξωτερικά είναι διακοσμημένοι με ανάγλυφα θέματα παρμένα από την ελληνική μυθολογία, κυρίως τρίτωνες, δελφίνια και νύμφες, μυθικά όντα που σχετίζονταν με το υγρό στοιχείο. Στο κέντρο κάθε λοβού τοποθετληθηκαν τα οικόσημα του δόγη, του δούκα, των συμβούλων και του Μοροζίνι.

Στο κέντρο του συντριβανιού πάνω σε ψηλό οκτάπλευρο βάθρο κάθονται τέσσερα περήφανα λιοντάρια, που από τα στόματά τους τρέχει νερό. Το λιοντάρι δεν συνηθίζεται σε κρήνες, καθώς είναι ζώο που δεν σχετίζεται με το νερό, αλλά στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιήθηκε σαν το σύμβολο της δύναμης των Ενετών.

Στην κορυφή της κρήνης είχε τοποθετηθεί ένα υπερφυσικού μεγέθους μαρμάρινο άγαλμα του τριαινοφόρου Ποσειδώνα, έργο υψηλής ποιότητας, φτιαγμένο από ντόπιο καλλιτέχνη. Το άγαλμα αυτό δεν σώζεται σήμερα και μας είναι άγνωστο πότε και πως καταστράφηκε ή αφαιρέθηκε.

Η κρήνη Μοροζίνι είναι το τελευταίο τμήμα του μεγάλου υδρευτικού έργου του Ηρακλείου, και στα θεμέλια της κρύβει την υπόγεια δεξαμενή, όπου έρχονταν το νερό με επιφανειακούς και υπόγειους αγωγούς από τις Αρχάνες, 15 χιλιόμετρα μακριά από το Ηράκλειο. Εντυπωσιακός είναι ο έξυπνος τρόπος που είχαν επινοήσει οι Ενετοί για να κάνουν το νερό να αναβλύζει από το στόμα των λιονταριών, χωρίς τη χρήση κάποιας αντλίας που θα το ανέβαζε από την υπόγεια δεξαμενή.

Το νερό λόγω της υψομετρικής διαφοράς των Αρχανών σε σχέση με το Ηράκλειο έφτανε με φυσική ροή στην υπόγεια δεξαμενή κάτω από το συντριβάνι. Η δεξαμενή συνδεόταν με το συντριβάνι με μια κατασκευή με σχήμα πυραμίδας, πλατιά στη βάση και στενή στην κορυφή (έξοδο), που αύξανε την πίεση του νερού, το ανέβαζε στο συντριβάνι και το έκανε να αναβλύζει με ορμή από το στόμα των 4 λιονταριών.

Την περίοδο της τουρκοκρατίας ανοίχθηκαν οπές στους λωβούς της κρήνης για το ναμάζι των μουσουλμάνων, δηλαδή το συμβολικό πλύσιμο των χεριών και του προσώπου πριν μπουν στο απέναντι τζαμί για να προσευχηθούν. Το 1847 με απόφαση της τουρκικής διοίκησης προστέθηκαν στην κρήνη μαρμάρινες κολόνες περικλείοντάς την, ενώ στην κορυφή τοποθετήθηκε μία μαρμάρινη ταινία με την επιγραφή με επίχρυσα γράμματα «Σαντριβάνι του Αμπνούλ Μετζίτ» προς τιμήν του σουλτάνου.

Σήμερα το μνημείο έχει αποκατασταθεί στην αρχική του μορφή ύστερα από απόφαση του δημοτικού συμβουλίου το 1900.

Τα τελευταία χρόνια ο Δήμος Ηρακλείου έχει ξεκινήσει ευρύ πρόγραμμα πλακόστρωσης του μεγαλύτερου μέρους του ιστορικού κέντρου της πόλης. Σε συνεργασία με την αρχαιολογική υπηρεσία η κρήνη έχει πρόσφατα συντηρηθεί και από τα στόματα των λεόντων τρέχει ξανά μετά από χρόνια νερό. Παράλληλα γίνεται προσπάθεια να αποκαλυφθούν οι υπόγειοι ενετικοί αγωγοί που έφερναν το νερό στην κρήνη και να γίνει τέτοια διαμόρφωση του εδάφους ώστε να είναι ορατοί σε αυτόν που διασχίζει την πλατεία Λιονταριών ή Ελευθερίου Βενιζέλου.

Εξερευνήστε το Ηράκλειο από τα Λιοντάρια

Από τα Λιοντάρια έχετε πολλές επιλογές προκειμένου να εξερευνήσετε το Ηράκλειο:

• Συνεχίστε στον πεζόδρομο της οδού Χάνδακος με τα καφέ και τα μπαράκια για να καταλήξετε στον παραλιακό δρόμο του Ηρακλείου, όπου στα δεξιά σας βρίσκεται το Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου.
• Συνεχίστε στον πεζόδρομο της 25ης Αυγούστου για να επισκεφτείτε τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, τη Λότζια, τον Αγιο Τίτο ή το ενετικό λιμάνι του Ηρακλείου με το φρούριο Κούλες και τα ενετικά νεώρια.
• Ακολουθήστε μας στην περιήγηση μας στο Ηράκλειο προς την κεντρική διασταύρωση Μεϊντάνι, απ΄όπου μετά θα μπούμε στην κεντρική αγορά της πόλης.

© explorecrete.com Με επιφύλαξη κάθε νόμιμου δικαιώματος. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή η αντιγραφή χωρίς άδεια