Το σπήλαιο Σφεντόνη στα Ζωνιανά

Το χωριό Ζωνιανά απέχει 43 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο και 52 από το Ρέθυμνο. Τα Ζωνιανά είναι χωριό με μακριά ιστορία και βρίσκεται στο Νομό Ρεθύμνου στην περιοχή Μυλοπόταμος.

Τα Ζωνιανά βρίσκονται στον Ψηλορείτη (όρος Ιδη) σε υψόμετρο 630 μέτρα και σε κοντινή απόσταση από τα γνωστά Ανώγεια. Η κύρια απασχόληση των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία.

Το όνομα Ζωνιανά δόθηκε το 1920. Παλιότερα ονομάζονταν “Ζου ο Λάκκος”, ονομασία που ίσως προέρχεται από τον Δία (Ζευς).

Το σπήλαιο Σφεντόνη

Στην είσοδο του χωριού βρίσκεται το σπήλαιο “Σφεντόνη” ή “του Σφεντόνη η Τρύπα”. Πρόκειται για ένα από τα ομορφότερα σπήλαια της Ελλάδας με πλούσιο σταλακτιτικό και σταλαγμιτικό διάκοσμο.

Ακολουθήστε τις πινακίδες στην είσοδο του χωριού και γρήγορα θα φτάσετε στο χώρο στάθμευσης. Ακριβώς δίπλα υπάρχει περίπτερο υποδοχής με πανοραμική θέα. Εδώ θα αγοράσετε και το εισιτήριο σας.

Στο σπήλαιο δεν μπορείτε να μπείτε μόνοι σας αλλά με ειδικά εκπαιδευμένο ξεναγό, ο οποίος είναι υπεύθυνος για την ασφάλεια και την δική σας και του σπηλαίου και θα σας εξηγήσει όλα τα μυστικά του. Οι ξεναγοί είναι κάτοικοι του χωριού και μεγάλωσαν παίζοντας στις στοές της σπηλιάς, πολύ πριν γίνει ειδική διαμόρφωση για τους επισκέπτες. Δύσκολα θα μπορούσε να βρεθούν πιο κατάλληλα άτομα για τη θέση αυτή.

Από το περίπτερο υποδοχής ένα πλακόστρωτο μονοπάτι οδηγεί στην είσοδο του σπηλαίου.

Παλιότερα η είσοδος είχε άνοιγμα ένα μέτρο περίπου, αλλά σήμερα έχει διανοιχτεί και διαμορφωθεί για να επιτρέπει την άνετη και ασφαλή πρόσβαση στους πολλούς επισκέπτες.

Μπαίνοντας στο εσωτερικό του σπηλαίου θα περπατήσετε μαζί με τον ξεναγό πάνω σε μεταλλικούς διαδρόμους με σχοινιά στο πλάι, που δίνουν επιπλέον αίσθηση ασφάλειας στα κατηφορικά κομμάτια.

Το σπήλαιο καταλαμβάνει έκταση 3000 τ.μ. κι είναι από τα εντυπωσιακότερα στην Ελλάδα. Στα 270 μέτρα της διαδρομής του, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει πως η φύση με πολύ υπομονή αυτοσχεδιάζει και δημιουργεί με σταγόνες νερού κι άλατα, ένα αισθητικό υπερθέαμα.

Ογκώδεις κολώνες δημιουργούν δαιδαλώδη διαμερίσματα μέσα στο σπήλαιο. Αναρίθμητοι σταλακτίτες και σταλαγμίτες, ποικιλόμορφοι και πολύχρωμοι, διακοσμούν τις αίθουσες του σπηλαίου. Σε πολλά σημεία υπάρχουν λιθωματικές λεκάνες νερού και “μαργαριτάρια σπηλαίων”. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η λάμψη από μικροσκοπικούς κρύσταλους ανθρακικού ασβεστίου.

Ζωή μέσα στο σπήλαιο

Αντίθετα από την πρώτη εντύπωση, τα σπήλαια δεν είναι άδεια από ζωή. Η ζωή εδώ είναι απόλυτα εναρμονισμένη με τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν στο εσωτερικό του σπηλαίου: αιώνιο σκοτάδι, υγρασία και ελάχιστη τροφή. Τα ζώα που ζούν στο σπήλαιο είναι διάφανα ή άχρωμα, τυφλά και συνήθως μικροσκοπικά και λεπτεπίλεπτα.

Στο σπήλαιο ζουν επίσης πολλές νυχτερίδες κι η παρουσία τους επιβεβαιώνεται από μαυρισμένες περιοχές στην οροφή. Το μαύρο χρώμα προέρχεται από τα περιττώματα τους και βρίσκεται στην οροφή γιατί οι νυχτερίδες κρέμονται ανάποδα. Μια νυχτερίδα καταναλώνει το βάρος της σε έντομα καθημερινά, άρα η ποσότητα των περιττωμάτων που παράγει είναι εξαιρετικά μεγάλη κι αποτελεί τροφή για τα άλλα ζώα που συμβιώνουν στο σπήλαιο.

Αλλες πηγές τροφής είναι τα υπολείμματα από το φαγητό των ποντικών, όπως τσόφλια από βελανίδια. Επίσης τα περιττώματα των ποντικών ή ζώα που μπήκαν στη σπηλιά για να βρουν καταφύγιο αλλά δεν μπόρεσαν να βρούν την έξοδο και πέθαναν μέσα στο σπήλαιο.

Πως δημιουργούνται οι σταλακτίτες κι οι σταλαγμίτες

Βαθιά μέσα στο σπήλαιο, μόνο ο ήχος από τις σταγόνες που πέφτουν από την οροφή σπάζει την μονοτονία της σκοτεινής και σιωπηλής σπηλιάς. Το ανθρακικό ασβέστιο που είχε διαλύσει το νερό καθώς περνούσε από τις χαραμάδες των ασβεστολιθικών πετρωμάτων, κρυσταλλώνεται περιφερειακά μιας σταγόνας. Σιγά σιγά δημιουργείται ένας μικρός εύθραυστος σωλήνας. Οταν φράξει, το νερό αρχίζει να κυλάει στην εξωτερική του επιφάνεια, περισσότερο ανθρακικό ασβέστιο συσσωρεύεται επάνω στον αρχικό σωλήνα και ο σταλακτίτης αρχίζει να δημιουργείται.

Ακριβώς από κάτω, εκεί που πέφτουν οι σταγόνες, δημιουργούνται οι σταλαγμίτες. Είναι άπειρη η ποικιλία μεγεθών και σχημάτων που μπορούν να δημιουργηθούν. Αν στο νερό υπάρχουν διαλυμένα οξείδια μετάλων, τότε οι σταλακτίτες κι οι σταλαγμίτες είναι έγχρωμοι.

“Του Σφεντόνη η Τρύπα”, η λαϊκή ονομασία του σπηλαίου Ζωνιανών

Το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε από παλιά σαν κρησφύγετο. Εδώ είχε βρεί καταφύγιο ένας αντάρτης (χαϊνης) από τα Σφακιά, ο Σφεντόνης. Μια μέρα που καθόταν στην είσοδο κι έψηνε κρέας, τον είδε ένας νεαρός που πλησίασε και του ζήτησε λίγο.

Ο Σφεντόνης από θυμό ή από φόβο μην τον προδώσει, τον κλώτσησε τόσο δυνατά με την μπότα του (στιβάνι) που τον σκότωσε.

Οι θρύλοι γύρω από το σπήλαιο Ζωνιανών

Στο σκοτεινό σπήλαιο κρυβόταν μια όμορφη νεράιδα, που έβγαινε συγκεκριμένη ώρα κάθε μέρα για να πάει στη γειτονική πηγή και να πιεί νερό. Ενας βοσκός την είχε δει πολλές φορές, αλλά μόλις προσπαθούσε να την πλησιάσει αυτή έτρεχε και κρυβόταν μέσα στο σπήλαιο.

Ο πόθος κι η περιέργεια τον έκαναν να την παραμονέψει. Μόλις φάνηκε η νεράιδα ο βοσκός την χτυπά με μια πέτρα που πετά με την πάνιν σφεντόνα του. Η νεράιδα τραυματισμένη κατορθώνει να τρέξε και να κρυφτεί μέσα στο σπήλαιο, αφήνοντας στην είσοδο του το ματωμένο της μαντήλι.

Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, ο βοσκός πλησίασε την πληγωμένη νεράιδα και γοητευμένος από την ομορφιά της έσκυψε να τη φιλήσει. Η νεράιδα τον απώθησε και του υποσχέθηκε πως αν δεν την πειράξει θα τούδινε ένα καλάμι με μετάξι που θα το έγνεθε όλη η οικογένεια του χωρίς να τελειώνει ποτέ. Ο βοσκός όμως δεν άντεξε και τελικά την φίλησε παρά τις αντιρρήσεις της. Κλαίγοντας η νεράιδα τον καταράστηκε να τρέμουν τα χέρια του ίδιου και όλης της οικογένειας του.

Ο σκελετός του μικρού παιδιού

Ενα τραγικό συμβάν εξελίχτηκε στο σπήλαιο, άγνωστο πότε. Πριν μερικές δεκαετίες βρέθηκε έξω από τον τελευταίο θάλαμο ο σκελετός ενός μικρού παιδιού. Ο σκελετός ήταν καλυμμένος από ασβεστολιθικό υλικό, άρα είχε παραμείνει αιώνες ολόκληρους μέσα στο σπήλαιο.

Δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με τον θάνατο του παιδιού αυτού. Ισως μπήκε στο σπήλαιο αλλά δεν κατάφερε να ξαναβγεί, παγιδευμένο στις λαβυρινθώδεις διακλαδώσεις του σπηλαίου.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ . Το άρθρο στηρίχτηκε στο βιβλίο “Του Σφεντόνη η Τρύπα” που έγραψε ο Καλούστ Παραγκαμιάν κι εκδόθηκε από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ζωνιανών. Το θαυμάσιο αυτό βιβλίο μπορείτε να αγοράσετε από το Περίπτερο Υποδοχής στα Ζωνιανά. Οι φωτογραφίες είναι του Καλούστ Παραγκαμιάν επίσης, εκτός από όσες είναι Copyright του www.explorecrete.com.
Το “Εξερευνήστε την Κρήτη” έχει πάρει την άδεια του συγγραφέα και του εκδότη για την χρήση του έντυπου και φωτογραφικού υλικού.

© explorecrete.com Με επιφύλαξη κάθε νόμιμου δικαιώματος. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή η αντιγραφή χωρίς άδεια